Τερηδόνα

Η πρόληψη αρχίζει από την βρεφική ηλικία

Η τερηδόνα μαζί με τις ασθένειες των ούλων αποτελούν τις πιο διαδεδομένες ασθένειες που εμφανίζονται στον άνθρωπο. Όσο νωρίτερα αρχίζει η πρόληψη τόσο πιο αποτελεσματική είναι . Γι αυτό και η φροντίδα της στοματικής υγιεινής είναι μια συνήθεια που τα παιδιά μας θα πρέπει να αποκτήσουν από μικτή ηλικία και να την εφαρμόζουμε από την βρεφική ηλικία.

Τερηδόνα είναι η καταστροφή των οδοντικών ιστών από μικροοργανισμούς που βρίσκονται στο στόμα. Είναι μια πολυπαραγοντική ασθένεια που, εκτός από τους μικροοργανισμούς, απαιτεί τη συνήπαρξη και άλλων παραγόντων. Η υγεία των δοντιών εξαρτάται από τη προδιάθεση του κάθε ατόμου αλλά και από πολλούς παράγοντες, κυριότεροι των οποίων είναι: οι διατροφικές μας συνήθειες, η στοματική υγιεινή και η εφαρμογή κάποιων προληπτικών μέτρων όπως είναι το φθόριο.

Καλές συνήθειες

Η ευθύνη και η υπαιτιότητα των γονέων στα οδοντιατρικά προβλήματα των παιδιών τους είναι πολύ μεγάλη. Πολλές φορές οι λάθος θέσεις και αντιλήψεις των γονέων είναι εκείνες που μπορούν να μεγαλώσουν αντί να μειώσουν κάποιο πρόβλημα του παιδιού τους. Πρώτα απ’ όλα αυτό το οποίο οι γονείς θα μεταδώσουν στα παιδιά τους, είναι οι συνήθειές τους, όπως είναι οι συνήθειες διατροφής και στοματικής υγιεινής και κατόπιν τα χαλασμένα δόντια τους. Είναι σύνηθες να βλέπουμε ότι παιδιά με χαλασμένα δόντια, προέρχονται από γονείς με χαλασμένα δόντια. Είναι πολλοί οι γονείς που θεωρούν ότι η τερηδόνα (χαλασμένα δόντια) είναι μια κληρονομική νόσος, με τη στενή έννοια του όρου, και ότι το παιδί τους, θα κληρονομήσει ούτως ή άλλως τα χαλασμένα δόντια τους. Αυτό είναι λάθος και έχει κάποια βάση αλήθειας, μόνο όταν δεν κάνουμε τίποτα για να το προλάβουμε. Μια άλλη λανθασμένη αντίληψη των γονέων, είναι αυτή που συχνά ακούγεται: “Μα γιατρέ εμείς, όταν ήμασταν μικροί, ούτε χαλασμένα δόντια είχαμε, ούτε πήγαμε ποτέ στον οδοντίατρο. Γιατί σήμετα τα παιδιά μας έχουν τόσα προβλήματα και χρειάζονται τέτοια προσοχή”? Ή ακόμα «Γιάτρέ μου, είναι παιδικά δοντάκια και θα αλλαχθούν, είναι απαραίτητο να φτιαχθούν?» Έχοντας λοιπόν οι γονείς αυτό κατά νού, δεν φροντίζουν όπως πρέπει τα δόντια των παιδιών τους και αυτά καταστρέφονται. Ξεχνούν ότι οι συνήθειες και η διατροφή η δική τους τότε ήταν τελείως διαφορετική από τη σημερινή. Και αγνοούν ότι τα χαλασμένα παιδικά δόντια μεταδίδουν τη τερηδόνα και στα μόνιμα δόντια. Δεν έχουν αναρωτηθεί οι γονείς αυτοί,  μήπως τα προβλήματα που οι ίδιοι έχουν σήμερα με τα δόντια τους, είναι η συνέπεια εκείνης ακριβώς της αδιαφορίας, της έλλειψης φροντίδας και πρόληψης στη νεανική τους ηλικία. Το ζητούμενο είναι εάν έχουν το δικαίωμα να μεταβιβάσουν τη δική τους άγνοια και αδιαφορία στα παιδιά τους. Όταν είναι αρκετά εύκολο να δώσουμε τη δυνατότητα σε κάθε παιδί, να αποκτήσει ένα στόμα αισθητικά άρτιο και λειτουργικά σωστό, απαλλαγμένο από προβλήματα. Αρκεί να εφαρμοσθούν μερικά απλά, ανέξοδα και εύκολα μέτρα πρόληψης σαν μέρος ενός ολοκληρωμένου προληπτικού προγράμματος.

 

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι τα μέτρα αυτά επιγραμματικά είναι τα εξής:

Καλή Στοματική Υγιεινή

Α. Βούρτσισμα

Β. Νήμα

Χρήση Φθορίου

Α. Τροχίσκους φθορίου ( από 6 μηνών έως 8 ετών καθημερινά).

Β. Τοπική φθορίωση στο ιατρείο ( από 4 ετών και κάθε 6-12 μήνες)

Γ. Στοματόπλυμα φθορίου (από 6 ετών)

3. Προληπτικές Επικαλύψεις οπών & σχισμών των δοντιών (σε ηλικία 6 και 12 ετών)

4. Ανάλυση δίαιτας

5. Τακτικές επισκέψεις για έλεγχο και φθορίωση κάθε 6-12 μηνές.

 

Στοματική υγιεινή και τερηδόνα

Μιλώντας για καλή στοματική υγιεινή αναφερόμαστε στο καθημερινό (2-3 φορές ημερησίως), αλλά κυρίως στο σωστό καθάρισμα των δοντιών με μια φθοριούχο οδοντόκρεμα καθώς και τη χρήση του οδοντιατρικού νήματος (2-3 φορές εβδομαδιαίως) για τον καθαρισμό των δοντιών.

Πρόκειται για απλά μέσα πρόληψης της τερηδόνας, αλλά πολύ σημαντικά, εφόσον εφαρμόζονται σωστά και κυρίως έγκαιρα. Τρία είναι τα σημεία εκείνα, που θα σταθούμε για λίγο σχετικά με το βούρτσισμα.

 

Πότε αρχίζει το βούρτσισμα

Η απάντηση σ’ αυτό το πρώτο ερώτημα είναι ότι το καθάρισμα των δοντιών θα πρέπει να αρχίζει από τη στιγμή που τα πρώτα κιόλας δόντια εμφανίζονται στο στόμα (6 μηνών). Στην αρχή αυτό θα πρέπει να γίνεται με μια βρεγμένη γάζα, ενώ σιγά – σιγά, και όταν περισσότερα νεογιλά δόντια θα έχουν βγεί στο στόμα, αρχίζει η χρήση της οδοντόβουρτσας που θα πρέπει να είναι μικρή και μαλακή για να γίνεται εύκολα και άνετα το βούρτσισμα στο παιδί, ενώ η οδοντόπαστα θα πρέπει να είναι πάντα φθοριούχος. Στην αρχή θα πρέπει να χρησιμοποιούνται πολύ μικρές ποσότητες οδοντόπαστας (σαν μικρό μπιζέλι), οι οποίες θα γίνουν κανονικές αργότερα, όταν το παιδί θα αρχίσει πλεόν να ελέγχει το αντανακλαστικό της κατάποσης και δεν θα καταπίνει την οδοντόπαστα. Μη λησμονούμε, ότι το παιδί στο διάστημα από 18-36 μηνών περνά αναπτυξιακά από ένα “μιμικο” στάδιο, γεγονός που σημαίνει, ότι όσες συνήθειες αποκτά αυτή τη περίοδο τις αφομοιώνει σε τέτοιο βαθμό, ώστε ποτέ πλέον δεν τις ξεχνά. Όσο πιο νωρίς λοιπόν αρχίσει το καθάρισμα των δοντιών, τόσο πιο εύκολα θα γίνει μια συνειδητή διαδικασία για το παιδί και κατά συνέπεια μια συνήθεια που θα το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή. Αντίθετα, είναι πολύ πιο δύσκολο να πείσουμε ένα παιδί να βουρτσίζει τακτικά τα δόντια του, όταν αυτό αρχίσει να γίνεται στην ηλικία των 4-5 χρόνων γιατί κινδυνεύει σαν συνήθεια να μείνει για πάντα ξένη χωρίς να γίνει ποτέ αναπόσταστο κομμάτι της καθημερινής του ζωής.

 

Από ποιον γίνεται

Ένα άλλο στοιχείο, το οποίο είναι λάθος, και διαφεύγει συχνά της προσοχής των γονέων, είναι οτι ζητούν από το παιδί, να πλένει μόνο του τα δόντια του. Αυτό δεν είναι σωστό και αφορά ιδιέταιρα τις ηλικίες έως 6 ετών. Από διάφορες έρευνες έχει δειχθεί ότι τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 6-7 χρόνων, δεν έχουν ακόμα αναπτύξει την επιδεξιότητα, να βουρτσίζουν μόνα τους τα δόντια τους σωστά. Γι αυτό και η ευθύνη του βουρτσίσματος των δοντιών των παιδιών μέχρι την ηλικία αυτή, θα πρέπει να ανήκει αποκλειστικά στους γονείς. Τα παιδιά καλό είναι να πλένουν τα δόντια τους και να ασκούνται σ’ αυτό το πρωί, το μεσημέρι ή όποτε χρειαστθεί. Το βραδινό βούρτσισμα όμως, για να είναι αποτελεσματικό, θα πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε από τους γονείς.

 

Το σωστό βούρτσισμα

Εξαιρετική σημασία για τη διατήρηση της υγείας των δοντιών και των ούλων, δεν έχει μόνο να χρησιμοποιεί κανείς συχνά την οδοντόβουρτσα, αλλά κυρίως να την χρησιμοποιεί σωστά, έτσι ώστε να απομακρύνεται από παντού η μικροβιακή πλάκα και να καθαρίζονται όλες οι επιφάνειες των δοντιών. Τα παιδιά μέχρι 7-8 ετών δεν μπορούν να εκπαιδευτούν ούτε να εφαρμόσουν περίπλοκες τεχνικές βουρτσίσματος. Η μόνη τεχνική που κάνουν καλά είναι το τρίψιμο (scrub) των δοντιών. Σύμφωνα με τη τεχνική αυτή η οδοντόβουρτσα τοποθετείται με γωνία 45^ο περίπου σε σχέση με τα ούλα στις εξωτερικές επιφάνειες των δοντιών. Σε αυτή τη θέση πιέζουμε ελαφρά την οδοντόβουρτσα και με μικρές οριζόντιες κινήσεις, μπρος – πίσω, καθαρίζουμε όλη τη περιοχή που αντιστοιχεί στο κάθε τεταρτημόριο του στόματος. Το ίδιο ακριβώς γίνεται στις εσωτερικές επιφάνειες των δοντιών, όπου επαναλαμβάνονται οι προηγούμενες κινήσεις. Όταν τελειώσουμε το καθάρισμα των μέσα και έξω επιφανειών των δοντιών της μιας πλευράς της γνάθου, συνεχίζουμε με το καθάρισμα των μασητικών επιφανειών των δοντιών. Ένας απλός και πρακτικός τρόπος είναι να καθαρίζουμε πάντα τις επιφάνειες με συγκεκριμένη σειρά, η οποία θα μας βολεύει. Έτσι π.χ. μπορούμε να ξεκινήσουμε από την επάνω δεξιά πλευρά, στη συνέχεια να καθαρίσουμε τις αντίστοιχες επιφάνειες της αριστερής επάνω πλευράς και κατόπιν να συνεχίσουμε με τη κάτω αριστερή και δεξιά πλευρά και να τελειώσουμε με τις εσωτερικές επιφάνειες των κάτω πρόσθιων δοντιών.

Εκτός όμως από την οδοντόβουρτσα, ένα άλλο πολύτιμο συμπλήρωμα της στοματικής υγιεινής είναι και το οδοντιατρικό νήμα. Με τη χρήση του νήματος καθαρίζουμε τις περιοχές των δοντιών, που γειτνιάζουν μεταξύ τους και όπου βέβαια η οδοντόβουρτσα δεν μπορεί να εισχωρήσει. Επειδή η τεχνική χρήση δεξιοτεχνία και προσπάθεια συστήνεται να γίνεται από τα παιδιά, μετά τα 8 χρόνια, ενώ υπάρχουν ειδικά σχεδιασμένες πλαστικές λαβές, που συγκρατούν το νήμα και κάνουν τη χρήση του πολύ εύκολη.

 

Συνήθειες μη τροφικού θηλασμού

Τα βρέφη για να ικανοποιήσουν την έντονη ανάγκη του ενστίκτου του θηλασμού συνηθίζουν να θηλάζουν τα δάχτυλα τους ή άλλα αντικείμενα, υποκαθιστώντας αφενός την ανάγκη της διατροφής, αφετέρου τη σύνδεση τους με την μητέρα τους. Η εισαγωγή της συνήθειας και χρήση της πιπίλας, ειδικά αμέσως μετά τη γέννηση, όχι μόνο δεν θα πρέπει να αποφεύγεται αλλά θα πρέπει να επιβάλλεται από τους γονείς για την κάλυψη της ανάγκης του θηλασμού. Με τον τρόπο αυτό θα αποφύγουμε το θηλασμό του δακτύλου ο οποίος δημιουργεί σοβαρότερα προβλήματα στα δόντια και δεν είναι εύκολο να διακοπεί. Ο θηλασμός δηλαδή της πιπίλας μπορεί να λειτουργήσει και προληπτικά κατά της συνήθειας θηλασμού του δακτύλου. Σε κάθε περίπτωση και οι δύο συνήθειες δεν θα πρέπει να συνεχίζονται μετά τα 5 χρόνια, αλλά να διακόπτονται με την περέμβαση και βοήθεια του Παιδοδοντιάτρου.

 

Διατροφή και τερηδόνα

Η μη ελεγχόμενη κατανάλωση της ζάχαρης και η αλλαγή των συνηθειών διατροφής, σε συνδιασμό με την όχι καλή στοματική υγιεινή και την έλλειψη φθορίου είναι τα κύρια αίτια για την εμφάνιση της τερηδόνας σε ορισμένα άτομα και ομάδες ασθενών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Ιδιέταιρα στα παιδιά, τα οποία καταναλώνουν ανεξέλεκτα πλήθος ζαχαρωδών προϊόντων με καταστροφικές συνέπειες για την υγεία των δοντιών τους. Χρειάζεται, επομένως, ιδιαίτερη μέριμνα και εφαρμογή κατάλληλων προληπτικών μέτρων.

Τερηδόνα χωρίς ζάχαρη δε δημιουργείται. Αλλά και σε ποιά τροφή σήμερα δεν υπάρχει κάποια μορφής ζάχαρης σε μικρή ή μεγάλη περιεκτικότητα? Πως άραγε θα μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα? Η λύση βέβαια δε βασίζεται στην παντελή αφαίρεση της ζάχαρης από το διαιτολόγιο ενός παιδιού – κάτι που είναι μάλλον ανέφικτο. Εκείνο που χρειάζεται, είναι ο δραστικός περιορισμός της χρήσης και κατανάλωσης της ζάχαρης, κυρίως κατά τα μεσοδιαστήματα των γευμάτων. Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο, ότι δεν είναι μόνο η ποσότητα της ζάχαρης εκείνη, που καταστρέφει τα δόντια, αλλά κυρίως η συχνότητα χρήσης της, καθώς και η διάρκεια παραμονής της στο στόμα. Γι αυτό η απάντηση στο πρόβλημα είναι ότι τα δόντια δεν κινδυνεύουν όταν μετά από κάθε χρήση ζάχαρης γίνεται επιμελής καθαρισμός των δοντιών με φθοριούχο οδοντόπαστα.

 

Όχι ζάχαρη ανάμεσα στα γεύματα

Κάθε φορά που το παιδί τρώει τροφή, που περιέχει ζάχαρη, προκαλεί κάποια καταστροφή στα δόντια, το μέγεθος της οποίας εξαρτάται κυρίως από το πόσο η ζάχαρη παραμένει στα δόντια. Αν λοιπόν στα μεσοδιαστήματα των γευμάτων το παιδί καταναλώνει 2-3 φορές τροφές με ζάχαρη σε διάστημα 3-4 ωρών, τότε ουσιαστικά τα δόντια του θα δέχονται μια συνεχή επίθεση ζάχαρης. Στην ίδια ομάδα τροφών ανήκουν και τα αναψυκτικά, τα οποία περιέχουν ζάχαρη, η οποία σε συνδυασμό με τη χαμηλή τους οξύτητα καταστρέφουν τα δόντια. Γι αυτό, ένα παιδί που συνηθίζει να καταναλώνει μικρές ποσότητες ζάχαρης, κατά τη διάρκεια της ημέρας, κινδυνεύει πολύ περισσότερο, από το αν έτρωγε ακόμα και μια ολόκληρη τούρτα μετά το γεύμα του και έπλενε τα δόντια του αμέσως μετά. Ακόμη εξαιρετικά σημαντική είναι η σύσταση και η υφή των τροφών.

 

Τερηδόνα του μπιμπερό

Είναι γνωστό ότι, κατά την κατάκλιση, περιορίζεται κατά πολύ η έκκριση του σάλιου και κατά συνέπεια η ενεργητική προστασία του.Πολλοί γονείς, είτε λόγω άγνοιας, είτε γιατί μόνο έτσι καταφέρνουν, να δώσουν γάλα στο παιδί, συνηθίζουν να κοιμίζουν το παιδί τους με ένα μπιμπερό. Η συνήθεια αυτή έχει καταστρεπτικές συνέπειες για τα δόντια του παιδιού. Είναι μάλιστα τόσο κλασική η εικόνα καταστροφής που παρουσιάζουν τα δόντια των παιδιών αυτών, που πλεον περιγράφεται σαν “σύνδρομο του μπιμπερό”. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η καταστροφή δεν οφείλεται στο γάλα, αλλά στη συνήθεια αυτή καθαυτή. Το γάλα που μένει όλο το βράδυ επάνω στα δόντια, διασπάται από τα μικρόβια σε γαλακτόζη και γαλακτικό οξύ, που καταστρέφει τα δόντια. Αυτό γίνεται, διότι η έκριση του σάλιου είναι πολύ μειωμένη σε σχέση με την ημέρα και δεν μπορεί να εξουδετερώσει τα οξέα. Αντιλαμβάνεται κανείς οτι το ίδιο, εάν όχι περισσότερο καταστροφική, είναι η συνήθεια να ηρεμούμε ένα άτακτο παιδί με τη χρήση θηλάστρου, που είναι βουτηγμένο σε ζάχαρη ή μέλι. Τι πρέπει να γίνει? Οι γονείς θα πρέπει να αποφεύγουν να δίνουν γάλα στο παιδί τους την ώρα του ύπνου. Αυτό μπορούν να το κάνουν όταν αυτό είναι ξύπνιο και πάντα να πλένονται το στόμα και τα δόντια αμέσως μετά. Στις περιπτώσεις, που αυτό δεν είναι εφικτό και το παιδί χρειάζεται να χρησιμοποιεί το μπιμπερό κατά την ώρα του ύπνου, τότε θα πρέπει να ξεπλύνει το στόματα του και μετά να καθαρίζονται τα δόντια με μια βρεγμένη γάζα για την απομάκρυνηση του γάλακτος από τα δόντια.

 

Ασβέστιο & γαλακτοκομικά

Ακούγεται συχνά από τους γονείς ότι: “Το παιδί μου δεν τρώει καθόλου γάλα ή τυρί, γι’ αυτό και έχει χαλασμένα δόντια”. Έχει βάση η άποψη αυτή? Αρκετές έρευνες έχουν δείξει την ανασταλτική δράση των γαλακτομικών προϊόντων (κυρίως των τυροκομικών) κατά της τερηδόνας. Η ανασταλτική αυτή δράση εστιάζεται σε τρείς παραμέτρους: 1) στην προσρόφηση από τα δόντια ιόντων ασβεστίου & φωσφόρου, τα οποία απελευθερώνονται απο τα γαλακτοκομικά προϊόντα, 2) στην ύπαρξη λιπιδίων & αντιβακτηριακών ενζύμων στα γαλακτομικά προϊόντα, τα οποία αναστέλλουν την ανάπτυξη τερηδόνας και 3) στη δυνατότητα χρήσης του γάλακτος ως μέσο συστεμικής χορήγησης φθορίου. Τα γαλακτοκομικά είνια πάρα πολύ ωφέλιμα για τη γενική υγεία, την ανάπτυξη και τα δόντια και θα πρέπει να είναι ένα από τα βασικά συστατικά διατροφής των παιδιών. Η περίοδος ανάπτυξης των δοντιών (0-4 έτη) είναι η πιό κρίσιμη περίοδος για τη σωστή ένασβεστίωση τους. Κατά τη περίοδο αυτή τα γαλακτομικά προϊόντα αποτελούν πηγή ασβεστίου σημαντική για την υγιή ανάπτυξη τους. Η κατάσταση της υγείας των δοντιών έχει να κάνει αφενός με το πόσο συχνά τρώνε γλυκά (ζάχαρη) και αν βουρτσίζουν και προσέχουν τα δόντια τους, αλλά με το κατά πόσο έχουν ισορροπημένη διατροφή σε ασβέστιο. Είναι τελικά βέβαιο ότι η ισορροπημένη δίαιτα και η χρήση γαλακτοκομικών είναι απαραίτητη και θα πρέπει να προσέχεται ιδιέταιρα για όφελος των δοντιών και της γενικής υγείας.

 

Φθόριο και τερηδόνα

Το φθόριο βοηθάει ουσιαστικά στην πρόληψη της τερηδόνας, γι’ αυτό και η χορήγηση του συστηματικά στην οδοντόπαστα ή τοπικά στο ιατρείο θα πρέπει να αρχίζει από την παιδική ηλικία.

Το φθόριο είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο, που διαθέτουμε σήμερα, για να προλάβουμε την τερηδόνα των δοντιών. Η δράση του κατά της τερηδόνας είναι γνωστή εδώ και 50 χρόνια και αποτελεί μια από τις σημαντικότερες. Κολλώδεις ή μαλακές ουσίες, παραμένουν προσκολλημένες για μεγάλα χρονικά διαστήματα επάνω στις επιφάνειες των δοντιών, χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα να ανακαλύψεις στη δημόσια υγεία. Όταν το φθόριο ενσωματώνεται στην αδαμαντίνη το λευκό εξωτερικό στρώμα των δοντιών την κάνει πιο σκληρή και ανθεκτική. Έτσι τα δόντια μπορούν να αντισταθούν πιο αποτελεσματικά στην τερηδόνα. Κλείνοντας τα όσα αναφέρθηκαν για το φθόριο, θα πρέπει να σημειώσουμε οτι ήδη σήμερα φθόριο χρησιμοποιείται από 800 εκατομμύρια πολίτες σ’ όλο τον κόσμο, ενώ περισσότερες από 65 χώρες ( ανάμεσα τους οι Περισσότερο προηγμένες ) έχουν υιοθετήσει τη φθορίωση του νερού σαν καθολικό μέτρο πρόληψης. Όλα αυτά σε συνάρτηση με το γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) έχει αποδεχθεί τη φθορίωση σαν καθολικό και αναντικατάστατο μέσο πρόληψης, αποδεικνύουν περίτρανα το πόσο σημαντικό, αλλά και πόσο απόλυτα ασφαλές είναι για την υγεία. Άλλωστε, οι ελάχιστες αντιρρήσεις για τη χρήση του έχουν αποδειχθεί επιστημονικά ανακριβείς και αβάσιμες, καθώς πληθώρα επιδημιολογικών και εργαστηριακών ερευνών συνηγορούν για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του φθορίου σαν μέσου πρόληψης της τερηδόνας.

 

Συστηματική χορήγηση φθορίου

Φθοριωμένο νερό: έρευνα πολλών χρόνων έχει δείξει ότι, η προσθήκη φθορίου στο πόσιμο νερό, σε ορισμένη συγκέντρωση ( ένα μέρος στο εκατομμύριο), μπορεί να προλάβει την τερηδόνα σε ποσοστό έως και 60%. Σ’ αυτή τη συγκέντρωση, το φθόριο είναι αβλαβές για τον οργανισμό. Σε ορισμένα προηγμένα κράτη, όπως οι Η.Π.Α και η Σουηδία, όπου η πρόληψη της τερηδόνας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στόχους της δημόσιας υγείας, η φθορίωση του νερού εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια. Τα αποτελέσματα θεαματικά, χωρίς να έχει παρατηρηθεί καμία παρενέργεια στον πληθυσμό. Στην Ελλάδα, τόσο το κεντρικό όσο και τα σχολικά δίκτυα νερού, δεν περιέχουν φθόριο σε ποσότητες που θα ωφελούσαν τα δόντια.Γι’ αυτό το λόγο, το φθόριο θα πρέπει να λαμβάνεται από αυτούς που το χρειάζονται σ’ άλλες μορφές, για να συμβάλλει στη πρόληψη της τερηδόνας.

 

Τροχίσκοι και σταγόνες φθορίου

Η λήψη φθορίου σε τροχίσκους είναι ένας αποτελεσματικός και εύκολος τρόπος πρόληψης της τερηδόνας. Χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις που το πόσιμο νερό δεν περιέχει φθόριο. Για την αγορά τους απαιτείται συνταγή παιδίατρου, παιδοδοντίατρου ή οδοντίατρου. Η συστηματική χορήγηση φθορίου με αυτή τη μορφή σε ιδανικές συνθήκες επιδρά στα δόντια τη περίοδο σχηματισμού τους αλλά κυρίως δρα τοπικά μετά την ανατολή τους. Η συστηματική χρήση φθορίου σήμερα γίνεται για θεραπευτικούς όσο και για προληπτικούς λόγους. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη κρίση του θεράποντος μπορεί να χορηγείται σε όλους, αλλά κυρίως σ’ αυτούς που το έχουν ανάγκη: άτομα υψηλού κινδύνου και άτομα με πολύ τερηδόνα. Η δοσολογία χορήγησης του φθορίου, για περιοχές που δεν έχουν φθόριο στο πόσιμο νερό, στις διάφορες ηλικίες, σύμφωνα με τις οδηγίες της E.A.P.D. (European Academy of Paediatric Dentistry) είναι η ακόλουθη:

Ηλικία 6 μην -3 έτη Ημερήσια Δόση Φθορίου 0,25 mg F

Ηλικία 3 – 6 έτη Ημερήσια Δόση Φθορίου 2x0,25 mg F

Ηλικία 6 – 8 έτη Ημερήσια Δόση Φθορίου 2x0,50 mg F

 

Είναι περισσότερο αποτελεσματική η λήψη φθορίου, αν τα παιδιά, που χρειάζονται 0,50mg την ημέρα, λαμβάνουν αυτή τη δόση σε τροχίσκους των 0,25mg σε δύο διαφορετικές στιγμές μέσα στην ημέρα. Αντίστοιχα, τα παιδιά που χρειάζονται 1mg την ημέρα, θα πρέπει να χρησιμοποιούν 2 τροχίσκους των 0,5mg. Για τα βρέφη συνιστώνται σταγόνες φθορίου, οι οποίες προστίθενται στο πόσιμο νερό. Όπου το φθόριο δεν διατίθεται σε σταγόνες, ένας τροχίσκος φθορίου μπορεί να διαλυθεί σε 1,5 λίτρο νερού και το νερό αυτό χρησιμοποιείται σαν πόσιμο και για την Παρασκευή της τροφής του. Όταν το παιδί φθάσει σε ηλικία, στην οποία μπορεί να παίρνει τροχίσκους, συνυστάται στο παιδί με τη σύσταση να μασάει αρχικά το τροχίσκο και στη συνέχεια να το καταπίνει. Οι τροχίσκοι και οι σταγόνες φθορίου πρέπει να δίνονται σε καθημερινή βάση και μέχρι την ηλικία των 8 ετών στα παιδιά ή και ενήλικες υψηλού κινδύνου και όσα άτομα κατά τη κρίση του θεράποντος ιατρού το χρειάζονται.

 

Φθοριούχα στοματοπλύματα

Ένας άλλος αποτελεσμάτικός τρόπος για να αυξήσουμε την αντίσταση του δοντιού κατά της τερηδόνας είναι η χρήση στοματοπλύματος που περιέχουν φθόριο. Για καλύτερο αποτέλεσμα, το παιδί θα πρέπει να κάνει μπουκώματα με το στοματόπλυμα για ένα λεπτό, κατά τη διάρκεια της ημέρας και ανεξάρτητα από το βούρτσισμα των δοντιών. Είναι σημαντικό να μην καταπίνεται το διάλυμα, γι’ αυτό η χρήση φθοριούχων στοματοπλυμάτων δε συνιστάται σε παιδιά κάτω των 6 ετών. Τα στοματοπλύματα, που χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση, περιέχουν 0,05% φθόριο. Έρευνες έχουν δείξει, ότι η χρήση τους μειώνει την τερηδόνα κατά 35%. Τα φθοριούχα στοματοπλύματα συνιστώνται και σε ενήλικες, επομένως η έναρξη χρήσης τους από την παιδική ηλικία μπορεί να γίνει μια ευεργετική συνήθεια για το παιδί και τον ενήλικα.

 

Στον οδοντίατρο

Οι οδοντίατροι, συχνά, κάνουν φθορίωση των δοντιών μετά τον καθαρισμό τους στο ιατρείο. Τα τοπικά φθοριούχα που χρησιμοποιούν, κυκλοφορούν σε μορφή gel και εφαρμόζονται με τη βοήθεια ειδικών πλαστικών δισκαρίων ή τη μορφή βερνικιών (Duraphat) που εφαρμόζονται με σφαιρίδια βάμβακος ή σύριγγες μεταφοράς για καλλίτερη είσοδο του στα μεσοδιαστήματα των δοντιών. Τα βερνίκια φθορίου είναι ιδιέταιρα αποτελεσματικά στις κατηγορίες παιδιών με ιδιαίτερη ευαισθησία στην τερηδόνα, όπως και στις μικρές ηλικίες γιατί δεν καταπίνεται και η πιθανότητα τοξικών αντιδράσεων είναι μικρότερη. Τοπικές εφαρμογές φθορίου στο οδοντίατρειο, μία ή δύο φορές το χρόνο, σε συνδυασμό με τον έλεγχο των δοντιών και του στόματος, συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση της τερηδόνας.

 

Προληπτικές επικαλύψεις

Το 75% των εμφράξεων λόγω τερηδόνας γίνονται στις μασητικές επιφάνειες των πίσω δοντιών. Ένας αποτελεσματικός τρόπος προστασίας των δοντιών αυτών από την τερηδόνα των μασητικών επιφανειών είναι οι προληπτικές επικαλύψεις των οπών και σχισμών. Με τη βοήθεια των προληπτικών αυτών επικαλύψεων, η μασητική επιφάνεια των δοντιών καλύπτεται από μια λεπτή επίστρωση υλικού, χωρίς να αφαιρείται καθόλου οδοντική ουσία. Το πόσο αποτελεσματική είναι η χρήση αυτών των επικαλύψεων φαίνεται όπως έχει άλλωστε αποδειχθεί από μακροχρόνιες έρευνες από το ποσοστό μείωσης της τερηδόνας, που μπορεί να φτάνει και το 75%.

 

Τακτικές επανεξετάσεις

Η τακτική παρακολούθηση των επικαλύψεων αυτών και ο περιοδικός έλεγχος με ενίσχυση των μέτρων πρόληψης είναι ένα πολύ αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης. Έχει βρεθεί ότι παιδιά που δεν ακολουθούν τις επανεξετάσεις ή πηγαίνουν για έλεγχο αραιά (άνω των 2 ετών) έχουν τέσσερις φορές περισσότερα προβλήματα από τα παιδιά που ακολουθούν τις επανεξετάσεις και επισκέπτονται τον παιδοδοντίατρο τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Συμπερασματικά, η χρησιμοποίηση των προληπτικών επικαλύψεων, σε συνάρτηση με το σωστό βούρτσισμα, τη χρησιμοποίηση φθορίου και τις τακτικές επαναξετάσεις ανά 6 ή 12 μήνες από τον παιδοδοντίατρο μπορούν να καταστήσουν την τερηδόνα μακρινό παρελθόν.